ابر نواختری در همسایگی ما

مدتی است که همه تلسکوپهای نمیکره جنوبی به طرف نقطه ای در ابر بزرگ ماژلان قراول رفته اند.
اخترشناسان در ابر نواختری در ابر بزرگ ماژلان کشف کردند که با چشم غیر مسلح نیز قائل رؤیت است.
این نو ستاره که .... نام گرفته، درخشان ترین ابر نواختری است که بعد از ستاره 1604 کپلر کشف شده است.
در شب 24 فوریه، بان شلتون از دانشگاه تورونتو، با تسلکوپ 25 سانیمتری بروس در رصد خانه لاس کامپاناس شیلی، مشغول عکسبرداری هر شبه را در 20: 4 به وقت جهانی تمام کرد و بی درنگ به ظهور صفحه عکاسی پرداخت. روی آن صفحه بود که به ناگهان متوجه یک ستاره پر نور شد. مهمان ناخوانده از قدر پنجم بود.
تقریباً هم زمان با شلتون، اسکار دوهالده، دستیار شبانه تلسکوپ بازتابی یک متری بیل در لاس کامپاناس که کار را تعطیل کرده بود و می‌رفت که قهوه ای بنوشد، به آسمان نگاه کرد و متوجه چیزی غیر عادی در ابر مازلانی بزرگ شد و بدین ترتیب مستقلاً ستاره جدید را کشف کرد.
قبل از آن که هوا روشن شود، ابر نواختر به اندازه 5% قدر پر نورتر شده و 4 و 5 + رسیده بود. شلتون خوشبختانه 25 ساعت قبل هم عکسی از ابر بزرگ مازلان گرفته بود. در این عکس، روشنی ابر نواختر در حدود قدر 12 بود. پس روشنی ستاره در عرض یک روز به اندازه 8 قدر زیاد شده بود. برخلاف تصورات اولیه، که انتظار می‌رفت این ابر نواختر به قدر 1 + یا حتی 1 – هم برسد، ستاره جدید تا سوم مارس در همان قدر 4 و 5 + درجا زد. به علت موقعیت جنوبی SN1987Aباید در جنوب مدار 10 عرض شمالی بود تا دید خوبی از این ستاره داشت.
وقتی رابرت مک نات کشف کرد که موقعیت SN1987Aبر موقعیت یک ستاره قدر 12 منطبق نواختر است، اوضاع هیجان انگیزتر شد. نیای احتمالی نواختر، ستاره ای است که CPD-69 4.2با Sanduleak -69 2.2نامیده می‌شود. این به ستاره ظاهراً ابر غولی آبی رنگ بود با طیفی از گونه B3و هیچ شاهدی هم حاکی از تغییر نور آن در دست نبود. اما ستاره جدید در ناحیه ای نسبتاً شلوغ در ابربزرگ ماژلان – در امتداد مجتمع ستاره ای –NGC20440قرار دارد. از این رو، تشخیص بالا قطعی نیست.
یک روز بعد از کشف ابو نواختر، وقتی نخستین طیفهای آن به دست آمد، همه تردیدهایی که درباره ماهیت این رویداد وجود داشت، به یقین بدل شد. ستاره جدید طیف عجیبی داشت که فقط در ابرنواخترها دیده می‌شود: طیف گسیلی پیوسته‌ای با خطوط سرخ گسیلی در کنار خطوطی جذبی که به سمت آبی طیف انتقال یافته بودند. این خود از مشخصا طیف لایه گازی است که در حال انبساط است. پهن شدگی خطوط و انتقال آبی خیلی زیاد، از سرعت خیلی زیاد انبساط حکایت می‌کرد، که چیزی در حدود 17000 کیلومتر در ثانیه بود.
طیف SN1987Aروز به روز تغییر می‌کرد ولی خطوط قوی هیدروژن در آن از مشخصات یک ابر نواختر نوع IIبود.و رمبش گرانشی یک ستاره پر جرم و نسبتاً جوان موجد این خطوط است.
آشکار سازی تونربنوهای این رویداد طبقه بندی این ابرنواختر (نوع II) را تأیید می‌کند.
رصدخانه نوتربنویی مون بلان در 24 فوریه، پنج تپ نوترینو را در عرض 7 ثانیه نیت کرد و این نیز شاهدی بر تولد پر هیاهو و خشونت بار این ابرنواختر به شمار می‌رفت.
اما طیف فرا بنفش تصویر دیگری را آشکار ساخت. وقتی ماهواره کاشف بین المللی فرابنفش (IUE)در 25 فوریه به جانب SN1987Aنشانه رفت، طیفی به دست آمد که به کلی با طیف سایه ابرنواخترهای مشاهده شده تفاوت داشت. ولی طیفی که در 26 فوریه به دست آمد شبیه طیف ابرنواخترهای نوع ... بود. ابر نواختر نوع ... کوتوله سفیدی است که از همدم بسیار نزدیکش آن قدر ماده جذب می‌کند تا به جرم بحرانی – حد چاندر اسکار برسد و منفجر شود.
ماهواره ژاپنی پرتو Xموسوم به جینگا، که چندی پیش پرتاب شد، برنامه دوره آزمایشی خود را متوقف کرد و به رصد SN1987Aپرداخت، ولی تا سوم مارس هنوز موفق نشده بود که ابرنواختر را آشکار سازی کند. در واقع رادیو تلسکوپهای نیمکره جنوبی، که رویدا 25 فوریه را رصد کردند، در این کار توفیق بیشتری داشتند.
اخترشناسان تا یک هفته بعد از کشف هنوز منتظر بودند که ستاره به حداکثر روشنی برسد.
قدر ظاهری با قدر مطلق 14- است، و این قدر مطلق برای یک ابر نواختر حتی یک ابر نواختر نوع II که درخشندگی کمتری دارد – خیلی کم است.
SN1987A تا به حال پر از شگفتی بوده است و احتمالاً شگفتی بیشتری به دنبال خواهد داشت. گذشت زمان این مطلب را روشن خواهد کرد.